Ambalajda Rengin, Dokunun, Malzemenin Önemi Nedir?

Bazı ürünler var ki renkleriyle özdeşleşmiş, bilinen ürün renklerinde önemli bir dönem açmıştır. Çikolatalı ürünler genelde kırmızı, kahverengi, süt oranına göre krem veya beyaz renklerde üretilirken, Milka markası sayesinde her şey değişti. Çikolata ve gofretlerde Milka markasının mor - lila rengini kullanmaya başlaması ve profesyonel bir şekilde bu süreci yönetmesi, benzer ürün ve renklerde ambalajların ortaya çıkmasına vesile oldu. Bu alanda yer alan ürünlerin renklerine baktığımızda; sütlü çikolatalar krem ve beyaz renklerde, bitter çikolatalar koyu kahverengi, normal çikolatalar içlerindeki fındık veya fıstığa göre kırmızı ve yeşil renkler alabilmektedir. Özellikle bitter çikolatalardaki koyu kahverengi, fıstıklı olduğunda yeşil renkli olması tüketicide önemli bir bilinç oluşturmuş, tüketici fıstıklı bir çikolata almak istediğinde yeşil rengi arar hale gelmiştir. Açık mavi olan ambalajlar da Hindistan cevizi marka bilincini oluşturmuş, tüketicide alışkanlık yaratarak önemli bir yer etmiştir. Hindistan cevizli çikolatalar, açık mavi renklerin kullanıldığı bir kompozisyonda, içi açılmış Hindistan cevizi görseli ile desteklenerek satışa sunulduğunu görüyoruz. Hindistan cevizli bir sabun bile benzer tasarım öğeleri taşıyabilmektedir. Zamanla oluşan bu bilincin tersine, farklı görsel kimlik ve renklerle hazırlanan ambalajların bu yarışta başarı şansları da düşük olmuştur. Bu durum taklit tasarımların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Milka markası, tipografisiyle, ikonik ineği, ekstrem rengiyle rakiplerinden başarıyla ayrışmıştır. Raflarda diğer çikolatalardan rahatlıkla ayrışan özel rengi tasarımcının ve proje ekibinin özel başarısını ortaya koymaktadır. Bu durumda, gireceğiniz pazarda, ambalajını tasarlayacağınız ürünün özelliklerine bağlı olarak, tüketici davranışlarını ve düşünce yapısını incelemekte fayda vardır. Diyelim ki Antep fıstıklı çikolata ambalajı tasarlıyorsunuz... Bu ürünün sattıracak, öne çıkan özelliği olarak da Antep fıstığını vurgulayacaksanız. Bu durumda kırmızı renkte ısrarcı olmak son derece yanlış bir strateji olacaktır. İşe milyon dolarlar yatıracaksanız, kendi kategorinizi kendiniz yaratabilirsiniz. Renk, bir markayı tanımlayabilir. Sektörün lider markalarının benzer renklere sahip olmaları bir tesadüf değildir. Renk; eğlence, zarafet, hareketlilik veya sıcaklık gibi bir “ruh hali” yaratmak için kullanılabilir. Anneler Günü’ne özel tüm çalışmalarda renklerde ortak bir dil kullanılması tesadüf değildir. Tozpembe olarak tarif edebileceğim renk tonlarını tüm iletişim araçlarında görmek mümkündür. Sevgililer Günü’nde ise bu renk kırmızıdır. Renk, ambalajın içindeki ürünün rengini, türünü, tadını, kokusunu belirtmeye yarar ve kategori ayrımı sağlar. Doğru ve yerinde kullanılırsa çok büyük işler yapabilir. Tozpembe renkler, metalik ambalajlar light, diyet, hafif, tuzsuz veya düşük kalorili ürünlerde kullanılırlar. Koyu, yoğun renkler, altın yaldız; gurme yiyecekleri ifade edebilir. Fotoğraf makinesi ve kamera gibi elektronik ürünlerde siyah, metalik gri renk “ileri teknoloji” olarak ifade edebilir. Sizlere de bir market ziyaretinizi özel olarak organize ederek, ürün odaklı bir gezi düzenlemenizi öneririm. Bu sayede çok zengin veri elde etmeniz ve ambalaj yaklaşımları hakkında giderek daha detaylı fikir edinmeniz mümkün olabilir Renklerin belirli ürün gruplarında sürekli olarak kullanılması, tüketici alışkanlıklarını geliştirerek, ürün gruplarının ayrışmasına neden olmuştur. Zamanla tüketiciyle kurulan iletişimde büyük kolaylıklar sağlamıştır. Rengin yanında ambalaj ve etiketler üzerinde kullanılan diğer önemli öğeler fotoğraf ve illüstrasyonlardır. Birçok ambalajda fotoğraf yerine illüstrasyon tercih edilmesi bilinçli bir tercihtir. Bu tercih, ambalajın üzerinde yer alacak görselin tüketici üzerindeki etkisi düşünülerek planlanır ve hazırlanır. İllüstrasyon sonucu ürün daha albenili, iştah açıcı, canlı, samimi gösterilebilir. Kimi zaman da iyi bir fotoğraf çekimi, profesyonel bir re-touch işlemiyle özel bir görünüme kavuşturulur.




Üretim

Ambalaj üretiminde kullanılan çok çeşitli malzemeler söz konusudur. Günümüzün gelişen baskı teknikleri, standart renk sayılarından daha geniş bir renk gamı elde etmenin çözümlerini araştırıyorlar. Metal FX, Hexachrome en bilinenleridir. Ülkemizde Hexachrome’un denemelerinin yapıldığını biliyorum ama başarılı sonuçların olup olmadığı konusunda yeterli bilgim yok. 6 renkli baskı makinalarında yapılan CMYK renklerden sonra turuncu ve yeşil ek renkleriyle parlak ve geniş bir renk gamının yakalanması hedeflenmektedir. Bu teknik, ambalaj sektörü için çok önemli fırsatlar sunmasına rağmen ülkemizde tam olarak gelişmemiş ve henüz yaygınlaşmamıştır. Başarılı örneklerin uygulandığı matbaalar varsa ve bizimle örneklerini paylaşırlarsa severek isimlerine yer verebilirim. Yapılan tasarım “ambalaj” olduğunda, tasarımcının bilgisayarın monitöründe işi yaparım geçerim, gerisini baskıcı çözsün gibi sorumsuz bir anlayış ambalaj için geçerli değildir. Ofset baskı teknolojisinin kolaylığı bu anlayışa kısmi olarak izin verse de, ambalajın geniş dünyasında bu mümkün değildir. Ambalaj ve etiket sektörü, kullandıkları baskı teknikleri ve malzeme çeşitliliği yönünden en zengin branşlardan biridir. Bu alanı tercih eden tasarımcıların, tasarımların üretileceği alanın genel kaideleri konusunda temel bilgilere sahip olmaları; müşteri sunumu öncesi yapılan tasarımın ilgili baskı tekniğinde üretilip üretilmeyeceğini araştırmaları gerekmektedir. Flekso baskılar, rota gravür baskılar, letter press, wet on wet (teneke kutu meşrubat), ofset baskı teknikleri, bir ambalaj üretiminin parçalarıdır. Aynı marka ve ürünün farklı ml ve birim değerleri, aynı dönemde bu tekniklerle üretilebileceği anlamına gelir. Örnek bir meşrubat markasını ele alalım. 1.5 lt plastik ambalaj için etiket üretilmesi gerekir ve rota gravür (tifdruk) kullanılır. 330 ml birim içeceği wet on wet baskıda üretilir; bu gramajların 4’lü, 6’lı promosyon shrink baskısı da flekso’da üretilir.




Aynı markanın bardak promosyonlu ambalajları da ofset baskı tekniğiyle tüketicisine kavuşur. Gördüğünüz gibi yapılan tasarım tek bir baskı tekniğine göre değil üretimi en zor, baskı hassasiyeti gerektirene göre tasarlanmalı ve ardından üretilmelidir. Bu aşamada tasarım ofisi, kendi bünyesinde ya da dışarıdan destek, danışmanlık hizmeti alarak yapılan tasarım projesinin bu baskı tekniklerinde sorun yaşamaması, baskıdan geri dönmemesi için inceletir; ön reprosunu yaptırır. Ofset baskı tekniğinde 4 renk temelli üretim anlayışı genelleşmesine rağmen, yukarıdaki baskı tekniklerinde 4 ile 10 renge kadar aynı anda basım işlemi oldukça yaygındır.





Bir tasarımcının bu baskı tekniklerinde uzman olması beklenmese de teknik konularda ne kadar bilgili olursa yapılan tasarım da o denli başarılı olabilir. Yine bu baskı tekniklerinde kullanılan baskı altı malzeme çeşitliliği çok fazladır. Bir tasarımcı bu malzemeleri ne kadar yakından tanır ve malzemelerin özelliklerini tasarıma değer katma anlamında ele alırsa projeye daha olumlu bir katkı sağlamış olur. Saydam veya metalize malzemelerin üzerine basılacak beyaz rengin planında yapılacak özel tercihler, baskı neticesinde çalışmaya özel bir etki sağlamış olur. Belki bu yönüyle, ambalaj ve ambalaj tasarımına karşı tasarımcıların ilgisi çok azdır. Oysa günümüzün hızlı tüketim dünyasında ambalaj sektörü; yetenekli, deneyimli tasarımcılara en fazla ihtiyaç duyulan önemli sektörlerden biridir. Ekonomik kriz dönemlerinde dahi üretimine devam eden, ekonominin durmaksızın döndüğü bir alandır. Klasik reklam ajanslarında 40 yaşın üzerindeki tasarımcılar gözden çıkarılırken bu alanda deneyimli tasarımcılara çok daha fazla ihtiyaç duyulur. Reklam ajanslarının, yaşı 40 olan tasarımcılarla çalışmak istememesi tüm tasarımcıların önünde duran bir sıkıntıdır. İş alım süreçlerinde ve verilen ilanlarda yaş sınırı belirtilmesi klasik bir örnektir.